Rokeya Sakhawat Hossain – znana również jako Begum Rokeya – bengalska myślicielka feministyczna, działaczka polityczna z brytyjskich Indii (obecne tereny Bangladeszu), powszechnie uważana za pionierkę ruchu wyzwolenia kobiet w Azji Południowej.
W ramach swojej działalności opowiadała się za równym traktowaniem mężczyzn i kobiet. Twierdziła, że brak wykształcenia kobiet jest odpowiedzialny za ich gorszą pozycję życiową, a jedyną szansą na ich wyzwolenie jest edukacja.
Rokeya urodziła się w 1880 roku we wsi Pairaband, Rangpur w ówczesnych Indiach Brytyjskich. Jej ojciec, Jahiruddin Muhammad Abu Ali Haidar Saber, wielojęzyczny intelektualista był zamindarem, czyli osobą zajmującą się ściąganiem podatków. Ożenił się cztery razy, jego małżeństwo z Rahatunnessa doprowadziło do narodzin Rokeyi, która miała dwie siostry i trzech braci. Najstarszy brat Rokeyi, Ibrahim Saber i najbliższa starsza siostra Karimunnesa Khanam Chaudhurani mieli ogromny wpływ na jej życie. Karimunnesa chciała studiować bengalski, język większości ludzi zamieszkujących tereny Bengalu. Działo się to wbrew woli jej rodziny, która wolała aby odbyła edukacje w języku arabskim i perskim. Natomiast Ibrahim zdecydował się na naukę języka angielskiego i bengalskiego.
W 1898 roku Rokeya poślubiła 38-letniego Khana Bahadura Sachawata Hussaina, miała wtedy 18 lat. Jej mąż był on Urdu-języcznym zastępcą magistratu Bhagalpur. Ożenił się z Rokeya po śmierci swojej pierwszej żony. Jako liberał zachęcał ją do nauki języka bengalskiego oraz angielskiego, w celu wykorzystania ich w trakcie tworzenia swoich dzieł literackich.
Rokeya rozpoczęła karierę literacką w 1902 roku, esejem bengalskim zatytułowanym Pipasa. Przed śmiercią męża, która nastąpiła w 1909 roku zdążyła wydać dwie książki Matichur (1905) oraz Sen Sułtany (1908).
W Śnie Sułtany przedstawiła świat, gdzie rola mężczyzn i kobiet zostaje odwrócona, w ten sposób że to kobiety dominują, a mężczyźni są podlegli. Opisała także alternatywną, feministyczną wizję nauki, w której wynalazki takie jak piece słoneczne, latające samochody i kondensatory chmur są wykorzystywane na korzyść całego społeczeństwa.
Przyświecająca jej idea przyczyniła się do założenia pierwszej szkoły skierowanej przede wszystkim do muzułmańskich dziewcząt bengalskich. Mówi się, że chodziła od domu do domu, przekonując rodziców, by zdecydowali się na edukowanie swoich córek.
Pięć miesięcy po śmierci męża Rokeya założyła Sachawat Memorial Girls’ High School. Znajdowała się ona w Bhagalpur, tradycyjnej urdu-języcznej dzielnicy. Początkowo uczęszczało do niej tylko pięć uczennic. Niestety spór z rodziną męża o majątek zmusił ją do przeniesienia szkoły w 1911 roku do Kalkuty, rejonu bengalskojęzycznego. Mimo wrogiej krytyki i przeszkód społecznych, aż do ostatnich dni swojego życia zajmowała się kształceniem młodych kobiet.
Ponadto Rokeya założyła Anjuman-e-Khawateen-e-Islam (Stowarzyszenie Kobiet Islamskich), które aktywnie uczestniczyło w debatach i konferencjach dotyczących statusu kobiet i ich edukacji.
Opowiadała się za reformami, zwłaszcza dla kobiet i uważała, że nadmierny konserwatyzm jest odpowiedzialny za stosunkowo powolny rozwój muzułmanów w brytyjskich Indiach. W ramach Anjuman-e-Khawateen-e-Islam organizowała wydarzenia na rzecz reform społecznych w oparciu o pierwotne nauki islamu, które według niej zostały utracone przez otaczające ją społeczeństwo.
Rokeya napisała szereg opowiadań, wierszy, esejów, powieści i pism satyrycznych, rozwijając własny styl literacki, charakteryzujący się kreatywnością, logiką i specyficznym poczuciem humoru. Jej dzieła wzywały kobiety do protestowania przeciwko niesprawiedliwości i przełamywaniu dyskryminujących je barier społecznych.
Rokeya zmarła z powodu problemów z sercem 9 grudnia 1932 roku, w 52. urodziny.
9 grudnia każdego roku Bangladesz obchodzi Dzień Rokeyi, aby upamiętnić jej dzieła i dziedzictwo.
Aleksandra Zakrzewska
Sen Sultany – tłumaczenie na język polski (2019)